Yüksek dereceli metamorfizma etkisiyle bant şeklinde belirgin bir yapraklanma (folyasyon) özelliği gösteren ve genellikle kuvars, feldispat, mika ve amfibol gibi mineraller içeren iri taneli (10-15 mm) metamorfik kayaçtır. Adının Alman gneist “kıvılcım” kelimesinden türemiş olduğu düşünülmektedir. Gnays, 320 °C’ den büyük sıcaklıklara ve nispeten yüksek basınca maruz kalan tortul veya magmatik kayaçtan oluşur.
Gnays kayaçlarının paralel çizgi gibi görünen bantlarına gnaysik bantlama denir. Bu bantlı halleri kayaçların karakteristik bir özelliğidir. Bu bantlaşmanın görülmesinin sebebi ise yüksek sıcaklık ve basınç koşullarıdır. Katmanların görünümü ‘kompozisyon bantlama’ olarak adlandırılır ve bantların farklı bileşime sahip olması nedeniyle oluşur. Koyu görünen bantlar açık renkli olan bantlara göre daha fazla mafik minerallere (magnezyum ve demir) sahiptir. Daha açık renkli bantlar ise daha fazla felsik mineral (silikon, oksijen, alüminyum, sodyum ve potasyum) içerir.
Granitin başkalaşım geçirmiş halidir.
-Akvaryum ve bahçe dekorasyonunda bolca kullanılır.